Στον ανα χείρας τόμο περιλαμβάνονται μια σειρά μελετημάτων που εκπονήθηκαν μεταξύ των ετών 1992-1999, από παλαιούς και νεότερους συνεργάτες του Ερευνητικού Προγράμματος "Ιστορική έρευνα των οικισμών της Ελλάδας (15ος-20ός αι.)", -για τη δημοσίευση των οποίων είχε μάλιστα δεσμευτεί εκ των προτέρων ο αριθμός τεύχους 18 των "Τετραδίων Εργασίας" του Κέντρου Νεοελληνικών Ερευνών. Λόγω ποικίλων αιτιών και αφορμών, τα μελετήματα αυτά δεν δημοσιεύθηκαν στην ώρα τους, κρίθηκε ωστόσο σκόπιμο να συμπεριληφθούν στην παρούσα έκδοση έστω και καθυστερημένα, καθώς αντικατοπτρίζουν σε μεγάλο βαθμό την πορεία του προβληματισμού που αναπτύχθηκε εντός του προγράμματος καθ\' όλο αυτό το διάστημα, αλλά και το θεματικό εύρος των αντικειμένων των οποίων επιχειρείται η διαπραγμάτευση, ώστε να προκαλέσουν το ενδιαφέρον αλλά και να υποστούν τον έλεγχο της ευρύτερης επιστημονικής κοινότητας.